Karşılaştığımızda söylemelisin, ömrün boyunca neden benden kaçtığını?
Ne zaman dokunmaya çalışsam, gizlendin sen.
Sanki aramızda beliren korkunç bir kapı vardı.
Sanki anahtarlarım paslanmış veya körelmişti.
…
Duracağım yanında dimdik
Kaldıracağım sol elini daha yükseklere
Akan gözyaşlarımı bırakacağım
Gülüşüme dokunana kadar
Sadece… Sana kavuşursam Ey özgürlük!
Mourid Barghoti Filistinli bir şair, direnişin ve özgürlüğün şairi. Ülkesinin maruz kaldığı İsrail zulmüne karşı yazdığı şiirlerle halkının özgürlük mücadelesini desteklemiş, Filistin halkının sesini dünyaya duyurmuş bir şair. Sürgün bulunduğu ülkelerde Filistin Kurtuluş Örgütü temsilciliği yapmış yürekli bir kişi.
İlginç bir hayat hikâyesi var şairin, henüz İsrail devleti kurulmadan önce, 1944’te Deyr Gassâna’da doğmuş. Dört çocuklu aile, çocukların daha iyi eğitim alabilmesi için Ramallah’a taşınmış. Ramallah tarihte 400 yıl Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliğinde kalması ile de bilinir. Çok kültürlü bir şehirdir Ramallah. Lise eğitimini burada tamamlayan şairin edebiyat serüvenindeki başarısına Ramallah’ta büyümesinin katkısı olduğu söylenir.
1967 yılında üniversite eğitimi için gittiği Kahire’den memleketine dönemez ve sürgün hayatı öyle başlar. Oturma izni alamayan şair, bir müddet Kuveyt’te yaşamak zorunda kalır ve orada geçimini sağlamak için İngilizce öğretmenliği yapar. 1970’ten sonra tekrar Mısır’a dönünce aynı üniversiteden bir arkadaşıyla evlenir, 1977 yılında bir çocukları olur. Kahire’de hukuk fakültesi öğrencilerine İngilizce öğretmeye devam eder geçimini sağlamak için, bir yandan da Mısır yayın kuruluşuna bağlı olan Filistin radyosunda haber bültenleri sunar.
Siyasi nedenlerle Kahire’den de sürgün edilen şairin bir müddet Bağdat, Beyrut, Budapeşte, Amman gibi şehirlerde devam eden sürgün hayatı boyunca asla mücadeleden vazgeçmediğini ve ancak 1995 yılında Kahire’ye dönebildiğini öğreniyoruz.
Hayatının en unutulmaz olayı bir kitabına isim olmuştur Barghoti’nin. Kitabın adı Ramallah’ı Gördüm. Otuz yıl sonra Ramallah’a dönüşünü ve iki hafta süren Filistin ziyaretini anlatır bu kitapta. Geri dönüşün verdiği duygusallığı, aidiyet duygusunu, memleket hasreti anlatırken bir yandan da mültecilerin yaşadıkları ekonomik ve sosyal kültürel sıkıntıları, Filistin halkının acılarını, travmalarına değinir. Kitap, Mısır’da Necip Mahfuz edebiyatı ödülünü almıştır. Türkiye’de de yayınlanmıştır.
Mourid Barghoti, 2021’de Ürdün’ün başkenti Amman’da hayatını kaybetmiştir.
Son zamanlarda İsrail zulmünün artmasının sonucu, şair, Türk okurları arasında ilgi çekiyor. Şiirleri etkinliklerde okunuyor, sosyal medyada sık sık karşımıza çıkıyor. Bir şiiri herkesin doğal bir şekilde ölme hakkını hatırlatıyor, oysa bugün Filistin‘de savaş nedeniyle bombardıman ile ölen insan sayısı ne yazıktır ki 32 bini aştı (BBC). Öldürülen çocuk sayısı dünyada diğer nedenlerle ölen çocuk sayısını geçiyor (BM). İnsanlık suçu soykırım devam ediyor…
İşte o şiir.
O da iyidir
Yataklarımızda ölmek de iyidir
temiz bir yastıkta
ve arkadaşlarımızın arasında.
Bir kez olsun
ellerimiz göğsümüze kapanmış,
boş ve solgun,
çiziksiz, zincirsiz, bantsız
ve belgesiz ölmek iyidir.
Temiz bir ölümle ölmek iyidir,
gömleğimizde deliksiz
ve kaburgalarımızda delilsiz.
Yanağımızın altında kaldırım taşı değil, beyaz bir yastıkla,
ellerimiz sevdiklerimizin elleri arasında,
çaresiz doktorlar ve hemşireler etrafımızda,
arkamızda zarif bir vedadan başka hiçbir şey bırakmadan,
tarihe aldırmadan,
dünyayı öylece bırakarak,
bir gün bir başkası onu değiştirir diye umarak
ölmek iyidir.
*Şiiri İngilizceden Türkçeye Çev. Zeynep Nur Ayanoğlu (2021)
Gazze’de öldürüldüğü bildirilen çocuk sayısı, son 4 yılda savaşlarda öldürülen çocuk sayısından fazla